Jak już pisałem w poprzednich artykułach Ju-Jitsu ma niezwykle bogatą historię. Nieuniknione więc było czerpanie z jego dziedzictwa przez inne sztuki walki. Warto by w tym miejscu choćby wspomnieć o takich, jak: judo (czyli łagodna droga) i aikido (droga umysłu i ducha). Owe sztuki łączą bezpośrednie związki z Ju-Jitsu. Również wiele stylów karate, a szczególnie kempo, może w arsenale swoich technik wyróżnić wiele pochodzących wprost z Ju-Jitsu. W związku z tym Ju-Jitsu można uznawać w kategoriach „prasztuki” (co jako pierwszy zaproponował amerykański mistrz sztuki George Kirby), sztuki z której rozwinęły się inne sztuki, sporty oraz systemy walki. Ju-Jitsu jest nie tylko prasztuką, jest także kombinacją wielu popularniejszych współ­cześnie sztuk walki. Obserwując techniki wykonywane przez praktyka Ju-Jitsu można dostrzec elementy poszczególnych stylów. Można również, przy tej okazji zobaczyć w jaki sposób, wiele pojedynczych ruchów, właściwie połączonych, tworzy skuteczny system samoobrony. Ju-Jitsu składa się z kombinacji technik, które zostały podzielone pomiędzy różne sztuki, i tak: rzuty i dźwignie to domena judo, uderzenia i kopnięcia – karate, wykorzystywanie siły i impetu przeciwnika to podstawa aikido. W Ju-Jitsu występuje około 30-50 podstawowych technik. Tym co czyni tę sztukę tak złożoną i nieomal nieskończoną, to kombinacje i warianty tych podstawowych technik[1].

Ju-Jitsu jest systemem walki o specyficznej, osobliwej, niezwykle bogatej i złożonej, a niekiedy skomplikowanej technice (strukturze ruchów). Wykorzystuje się w tej walce bowiem, łącząc w cały system – wiele różnorodnych elementów ruchu. Z opanowaniem Ju-Jitsu wiąże się zatem przyswojenie technik rzutów, obaleń, dźwigni, duszeń, ciosów i ucisków w miejsca wrażliwe na ciele, padów i przewrotów, uników, bloków, postaw, kroków, poruszania się, obrotów ciała itp. Jeżeli ponadto zakłada się, że poszczególne elementy składowe techniki walki Ju-Jitsu muszą być skoordynowane i zautomatyzowane, a przy tym wykonywane szybko, zręcznie, zwinnie, miękko – tak, jak tego wymaga mistrzostwo walki – to bezspornie Ju-Jitsu można zaliczyć do sztuki walki wręcz. Jeżeli za sztukę w ogólnym pojęciu uważamy pewną twórczość artystyczną w określonej dziedzinie, która odpowiada wymaganiom piękna, harmonii i estetyki – to Ju-Jitsu możemy niewątpliwie zaliczyć do tej kategorii twórczości. Istotne dla zaliczenia Ju-Jitsu do kategorii sztuki jest sens wynikający z tłumaczenia japońskich słów Ju-Jitsu. Jeśli zatem weźmie się pod uwagę to, że atrybutami sztuki są: umiejętność, biegłość w wykonywaniu czegoś, talent, kunszt, mistrzostwo – to „twórczość” w dziedzinie Ju-Jitsu, gdzie „artystą” jest adept tej walki – należy zaliczyć do kategorii sztuki walki.

Ju-Jitsu nie jest popisem siły mięśni. W rzeczywistości nie odgrywa ona najważniejszej roli. Sztuka ta kładzie nacisk na zachowanie równowagi, umiejętność założenia dźwigni i utrzymanie odpowiedniej szybkości zwiększającej skuteczność ruchów. Dopiero potem wykorzystuje się siłę, by zyskać przewagę. W dziele pt. „Bushido – Dusza Japonii” Inazo Nitobe trafnie zauważa, że „przez Ju-Jitsu należy rozumieć zastosowanie wiadomości anatomicznych do celów ataku i obrony. Ju-Jitsu rożni się od zapasów o tyle, że nie polega na sile muskułów, a od innych sposobów walki tym, że nie posługuje się żadna bronią”. Celem sztuki nie jest śmierć wroga, ale unieszkodliwienie go, znieczulenie, czasowa niezdolność do walki[2]. W technikach Ju-Jitsu dąży się do wyeliminowania znaczenia wagi, wzrostu, sylwetki i zasięgu ramion adepta, by uczynić tę sztukę popularną i dostępną także dla dzieci i kobiet.

Ju-Jitsu jest nadzwyczaj skutecznym systemem samoobrony. Gdy przekazywane jest jako sztuka, adept uzyskuje wszechstronne przygotowanie, które może wykorzystać w samoobronie. Poznaje serie podstawowych technik, które mogą być łączone na dowolną ilość sposobów. Jedyne ograniczenie stanowi jego wiedza i zrozumienie technik oraz tego jak i kiedy można je zastosować. Dobrze przygotowany adept może kontrolować poziom bólu, jaki odczuwa przeciwnik na skutek stosowanych technik, nie powodując jednak jego kontuzji. Może on również (jeżeli wymaga tego sytuacja) wywołać silny ból lub spowodować kontuzję, która uniemożliwi przeciwnikowi kontynuowanie ataku.

Celem Ju-Jitsu nie jest tylko mistrzostwo ruchu (czy techniki) ale także (a może przede wszystkim) doskonałość w sferze duchowej i umysłowej. Każdy trening Ju-Jitsu odbywa się bowiem w warunkach dużej koncentracji uwagi i umysłu, z zastosowaniem medytacji, technik oddechowych i koncentrująco-relaksujących, ćwiczeń rozwijających wewnętrzną siłę duchową zwaną ki (albo chi). Ju-Jitsu jest więc także formą relaksacji.

Współczesne Ju-Jitsu nieprzerwanie się rozwija. Kierunki jego rozwoju można podzielić na cztery podstawowe nurty:

1. Systemy utylitarne tworzone na zapotrzebowanie specyficznych grup i organizacji społecznych, głównie sił zbrojnych, służb porządkowych – policji oraz ochrony osób i mienia;

2. Systemy będące kontynuacją tradycji, unowocześniane z myślą o zwiększeniu stopnia ich „doskonałości” lub przystosowywane do wymagań nowoczesnej dyscypliny sportowej;

3. Podsystemy wywodzące się ze znanych wielkich stylów, a mające spełnić szczególne zadania – na przykład umożliwić naukę samoobrony kobietom, czy też stać się zasadą zajęć wychowania fizycznego w szkołach;

4. Systemy będące próbami oryginalnej działalności twórczej.

Wspólną cechą niemal wszystkich wymienionych nurtów jest też dążenie do połączenia z technikami innych sztuk walki[3].

Na poniższym rysunku podjąłem próbę uchwycenia głównych nurtów Ju-Jitsu i ich wpływu na inne systemy, sztuki czy sporty walki.

Podział Ju-Jitsu pod względem zastosowania

(Źródło: opracowanie własne)

Podsumowanie – szeroka definicja terminu Ju-Jitsu

Przejdźmy teraz do podsumowania przemyśleń z poprzednich artykułów na temat Ju-Jitsu i podejmując próbę zdefiniowania terminu Ju-Jitsu, mając jednak przy tym całą świadomość niezwykłej złożoności sztuki i niemożności jednoznacznego zaszufladkowania jej w jakiekolwiek formalne ramy. Większość autorów piszących o sztukach walki podaje mniej więcej taką definicję Ju-Jitsu: jest to „sztuka walki wręcz, bez użycia broni, w której silniejszy napastnik zostaje pokonany poprzez użycie przeciw niemu jego własnej siły”. Jest to stwierdzenie w dużym stopniu niewłaściwe i niekompletne. Inna, nie mniej popularna definicja brzmi: „sztuka samoobrony, która pozwala pokonać jednego lub kilku uzbrojonych albo nieuzbrojonych przeciwników”. Jak więc widzimy, Ju-Jitsu bywa nazywane w wymiarze tylko „miękkiej sztuki”, „techniki obrony” czy „walki bez użycia broni”.

Dokładniejszą definicję można wyrazić słowami: „jest to metoda walki wręcz, bez broni lub z użyciem małego oręża, stosowana w ataku i obronie, w starciu z jednym albo kilkoma uzbrojonymi lub nieuzbrojonymi przeciwnikami” (za: Serge Mol, Japońskie sztuki walki. Przewodnik po koryu jujitsu). Ta definicja zawiera w sobie dwa bardzo ważne elementy.

Po pierwsze – adept Ju-Jitsu może być uzbrojony. Naprawdę, trudno sobie wyobrazić, aby bushi (wojownik, rycerz) mógł obronić się w każdej sytuacji (zwłaszcza mówiąc o latach przeszłych) będąc zupełnie bezbronny. Nie należy zatem podkreślać, że jest to walka bez broni. Chodzi tu raczej o niemożność lub niechęć do użycia miecza, włóczni lub naginaty (czy innych współcześnie znanych broni).

Po drugie – wbrew powszechnemu przekonaniu, Ju-Jitsu wcale nie jest tylko „defensywne”, bo czyż atak nie jest najlepszym sposobem obrony? W prawdziwych sztukach walki oba te elementy wykorzystywane były w jednakowy sposób – dla zdobycia przewagi. Adept starej szkoły nie zawahałby się zadać pierwszego ciosu, nie czekając na atak domniemanego przeciwnika[4].

Jak stwierdzono na początku jest to jedynie próba dodefiniowania terminu; wiele innych czynników może mieć znaczący wpływ na rozwinięcie definicji. Zatem jak widać Ju-Jitsu to „temat rzeka” nie podlegający prostym opisom i wyjaśnieniom.

W kolejnych artykułach – które już teraz z góry „nieskromnie” polecam J - wpływ filozofii Dalekiego Wschodu na powstanie i rozwój sztuk walki, a w tym także i Ju-Jitsu.

Autor: sensei Adam Borkowski (3 DAN Ju-Jitsu), SAMURAJ Konin